Phân biệt đậu tương, khô đậu tương và dầu đậu tương phái sinh

Đậu tương không chỉ là “hạt vàng” trong nông nghiệp mà còn là trung tâm của cả một chuỗi giá trị từ hạt nguyên liệu đến hai loại hàng hóa phái sinh là khô đậu tương và dầu đậu tương. Ở bài viết này, AnfinX sẽ giúp bạn hiểu tất tần tật về đậu tương và chiến lược giao dịch các loại đậu tương phái sinh hiệu quả. Xem tiếp nhé! 

1. Tổng quan về cây đậu tương và vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu

1.1. Đậu tương - nguyên liệu chiến lược của ngành nông sản

Đậu tương là một trong những nguồn protein thực vật dồi dào nhất. Đáng chú ý, có đến khoảng 77% sản lượng đậu tương toàn cầu được nghiền thành bã để làm thức ăn chăn nuôi, đặc biệt cho gia cầm, heo và bò (theo Reddit). 

Đậu tương là một trong những hàng hóa nông sản phái sinh được giao dịch sôi động hàng đầu trên toàn cầu. Theo Reuters, Brazil và Hoa Kỳ là hai nguồn cung đậu tương chính, chiếm tới 68% sản lượng toàn cầu. Trong khi đó, Trung Quốc nhập khẩu trên 60% nhu cầu thế giới, thể hiện vị thế chiến lược của đậu tương trong thương mại quốc tế.

Tổng quan về đậu tương

1.2. Ba sản phẩm chính: Đậu tương nguyên liệu, khô đậu tương, dầu đậu tương

Đậu tương sau khi thu hoạch (còn gọi là đậu tương nguyên liệu) sẽ được làm sạch, làm khô, tách vỏ và nghiền thành mảnh. Sau đó:

• Thường dùng dung môi chiết xuất dầu để tạo ra dầu đậu tương. 
• Bã đậu tương còn lại sẽ được xử lý để trở thành khô đậu tương (giàu protein).

Dầu đậu tương được sử dụng rộng rãi trong chế biến thực phẩm (chiên, nướng...), công nghiệp (sản xuất biodiesel, dầu ăn), và một số ngành như sản xuất mực in hay mỹ phẩm.

Trong khi đó, khô đậu tương là sản phẩm phụ và thường được dùng làm thức ăn cho gia súc và gia cầm. Khô đậu tương chiếm phần lớn lượng sản xuất và đóng vai trò quan trọng trong ngành chăn nuôi toàn cầu.

Mỗi sản phẩm từ đậu tương đều đáp ứng một nhu cầu khác nhau. Sự phân hóa chuyên biệt này tạo nên một chuỗi giá trị đậu tương phức tạp và bền vững, đáp ứng đa dạng thị trường toàn cầu.

2. Phân biệt đậu tương, khô đậu tương và dầu đậu tương

2.1. Đậu tương - "Hạt vàng" của nền nông nghiệp hiện đại

Đậu tương (soybean) được ví như “hạt vàng” bởi hàm lượng dầu thực vật và protein cao, trở thành nguồn dinh dưỡng quan trọng trên toàn cầu. Đây là nguyên liệu chiến lược trong ngành công nghiệp thực phẩm, từ sữa đậu nành, đậu phụ đến thức ăn chăn nuôi,...

Nhiều năm trở lại đây, đậu tương là hàng hóa nông sản cơ sở được giao dịch sôi động nhất trên sàn giao dịch phái sinh CBOT (Chicago Board of Trade) uy tín bậc nhất thế giới. Các hợp đồng tương lai đậu tương giúp nông dân, nhà đầu tư và doanh nghiệp quản lý rủi ro giá, đồng thời phát triển thị trường minh bạch và hiệu quả.

Đậu tương nguyên liệu

→ Xem thêm: Cập nhật chi tiết giá đậu tương hôm nay

2.2. Khô đậu tương - Nguồn "Protein" không thể thiếu trong ngành chăn nuôi

Khô đậu tương (soybean meal) là sản phẩm phụ được tạo ra sau khi chiết xuất dầu từ hạt đậu tương với các đặc điểm sau:

• Với tiêu chuẩn amino acid cân đối và khả năng hấp thụ cao, khô đậu tương đóng vai trò nền tảng trong ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi hiện đại.
• Loại nguyên liệu này rất giàu protein, có khoảng 44 - 50% đạm trong khối lượng tổng thể và chứa đầy đủ axit amin thiết yếu. 
• Đây là nguồn protein chính trong thức ăn cho gia súc, gia cầm và thủy sản trên khắp thế giới. 
• Sản phẩm phụ của đậu tương chiếm khoảng 97 - 98% sản lượng sau quá trình nghiền nát đậu.

Về thị trường đầu tư, giá của khô đậu tương có xu hướng biến động mạnh, chịu ảnh hưởng trực tiếp từ nhu cầu chăn nuôi toàn cầu, đặc biệt ở các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Mỹ, Brazil,... Sản phẩm hàng hóa phái sinh này cũng được giao dịch trên sàn CBOT.

Khô đậu tương

→ Xem thêm: Cập nhật trực tuyến giá khô đậu tương hôm nay 

2.3. Dầu đậu tương - "Vàng lỏng" của nền công nghiệp

Dầu đậu tương (soybean oil) là sản phẩm chính thu được khi ép và chiết xuất từ hạt đậu tương. Quá trình này tạo ra dầu giàu chất béo phục vụ nhiều mục đích khác nhau. Một số ứng dụng của dầu đậu tương:

• Chế biến ẩm thực: Loại dầu này được sử dụng phổ biến để chiên, xào, nấu, và làm gia vị trong nhiều món ăn hằng ngày.
• Nhiên liệu sinh học: “Vàng lỏng” đã trở thành nguyên liệu chủ lực sản xuất nhiên liệu sinh học như biodiesel và renewable diesel.
• Ứng dụng khác: Dầu đậu tương cũng được dùng trong sản xuất mực in, sơn và một số sản phẩm y tế như huyết tương nhân tạo.

Ngoài ra, dầu đậu tương còn có mối quan hệ mật thiết với giá dầu thô phái sinh, đặc biệt khi nhu cầu nhiên liệu sinh học gia tăng. Khi thiếu hụt dầu mỏ, người tinh chế có thể chuyển sang sử dụng biodiesel, khiến giá dầu đậu tương tăng trước cả biến động của dầu thô.

Theo Reuters đưa tin, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo năm 2025/26 sẽ có hơn 50% dầu đậu tương nội địa được dùng cho ngành nhiên liệu sinh học.

Dầu đậu tương

→ Xem thêm: Cập nhật giá dầu đậu tương hôm nay theo thời gian thực

3. Mối tương quan giá giữa ba sản phẩm đậu tương

3.1. Tỷ lệ tách chiết và ảnh hưởng đến giá đầu ra

Tỷ lệ tách chiết (Crush Spread) là chỉ số cho thấy lợi nhuận gộp khi ép đậu tương thành khô đậu tương và dầu đậu tương. Nó được tính bằng công thức đơn giản sau:

• Nếu giá đậu tương nguyên liệu tăng trong khi giá khô dầu đậu nành giữ nguyên, Crush Spread sẽ thu hẹp, đồng nghĩa giảm lợi nhuận của nhà máy.
• Ngược lại, khi giá dầu và khô đậu tương tăng do nhu cầu tăng chăn nuôi hoặc nhiên liệu sinh học, trong khi giá đậu tương ổn định, thì lợi nhuận từ chế biến sẽ gia tăng.

Sự biến động của Crush Spread thường phản ánh động lực cung cầu trên thị trường:

• Khi spread mở rộng, cho thấy thị trường sôi động và nhà máy có biên lợi nhuận cao, tạo cơ hội tốt cho nhà đầu tư sử dụng hợp đồng tương lai để hedging hoặc đầu cơ theo xu hướng.
• Khi spread thu hẹp, hoạt động chế biến có thể suy giảm vì không còn hấp dẫn về mặt lợi nhuận.

Tỷ lệ tách chiết của đậu tương

3.2. Mối liên hệ giữa cung cầu toàn cầu và giá cả từng loại

Tương tự các loại hàng hóa phái sinh khác, đậu tương cũng chịu tác động từ yếu tố cung - cầu: 

• Đậu tương nguyên liệu: Giá của đậu tương nguyên liệu chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ sản lượng của các quốc gia sản xuất lớn như Brazil, Mỹ và Argentina. Các vấn đề như hạn hán, trì hoãn thu hoạch hoặc chiến tranh thương mại đều gây biến động mạnh trên thị trường đậu tương. 
• Khô đậu tương: Giá khô đậu tương thường gắn liền với nhu cầu thức ăn chăn nuôi, đặc biệt từ Trung Quốc (chiếm 60% nguồn cầu). Tình trạng thu hẹp chăn nuôi trong suy thoái kinh tế có thể trực tiếp làm giảm giá khô đậu nành, do nhu cầu tiêu thụ bị hạn chế. 
• Dầu đậu tương: Tương tự, giá dầu đậu tương sẽ bị ảnh hưởng từ nhu cầu dầu ăn và nhiên liệu sinh học (biodiesel). Mỹ có hơn 50% sản lượng dầu đậu tương dùng cho mục đích sinh học, Brazil đang nâng cao mức tiêu thụ dầu đậu tương trong nước do nhu cầu biodiesel tăng mạnh, dẫn đến nguồn cung quốc tế bị eo hẹp khiến giá dầu thực vật leo thang. 

Yếu tố cung - cầu các mặt hàng đậu tương gây ra hiệu ứng chuỗi giá trị:

• Giá đậu tương tăng do thiếu cung sẽ kéo cả giá khô và dầu tăng theo vì chi phí đầu vào cao hơn.
• Nhu cầu biodiesel tăng, hấp thụ nhiều dầu đậu tương thì cả dầu và khô đậu tương cũng có thể tăng giá do nhà máy nghiền ưu tiên sản xuất dầu để bán, thúc đẩy hoạt động nghiền và thiếu hụt trên thị trường khô, từ đó đẩy cả chuỗi giá lên.

Yếu tố cung - cầu trên thị trường đậu tương

4. Mối liên hệ chặt chẽ và cơ hội đầu tư

4.1. "Crush Spread" - Mối quan hệ ba chiều

Crush Spread là một chiến lược giao dịch phái sinh phổ biến trong thị trường đậu tương, giúp nhà đầu tư “khóa” biên lợi nhuận từ quá trình ép hạt.

Hiểu đơn giản, chiến lược này bao gồm mua hợp đồng tương lai đậu tương, đồng thời bán hợp đồng tương lai khô đậu tương và dầu đậu tương. Mục tiêu là tận dụng chênh lệch giá giữa đầu vào (đậu tương) và hai sản phẩm đầu ra. Nếu giá khô và dầu tăng mạnh so với đậu tương, lợi nhuận “Crush Spread” sẽ mở rộng.

Cả nhà máy chế biến và nhà đầu tư đều sử dụng chiến lược Crush Spread:

• Nhà máy chế biến: Dùng Crush Spread để phòng ngừa rủi ro giá đầu vào tăng hoặc đầu ra giảm, giúp ổn định biên lợi nhuận.
• Nhà đầu tư: Kiếm lời từ những sai lệch giá có thể xảy ra giữa các sản phẩm, trực tiếp tận dụng biến động giá trong thị trường.

4.2. Chiến lược giao dịch cho nhà đầu tư

Để tối ưu lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro trong thị trường đậu tương phái sinh, nhà đầu tư có thể áp dụng hai cách giao dịch chính:

Cách 1: Giao dịch từng sản phẩm riêng lẻ

Với cách giao dịch này, bạn chỉ cần tập trung vào một số yếu tố cơ bản như:

• Đầu tư đậu tương phái sinh: Nhà đầu tư cần theo dõi tác động từ yếu tố thời tiết, báo cáo thu hoạch từ nguồn cung lớn như Mỹ, Brazil để đưa ra quyết định mua, đợi giá tăng rồi bán.
• Đầu tư khô đậu tương phái sinh: Bạn có thể giao dịch tùy biến động theo nhu cầu chăn nuôi trên thế giới, đặc biệt ở các nước có nguồn cầu chủ lực như Trung Quốc. 
• Đầu tư dầu đậu tương phái sinh: Tín hiệu đầu tư sẽ dựa vào xu hướng tiêu dùng dầu thực vật và tiềm năng phát triển của nhiên liệu sinh học, từ đó bạn có thể tìm kiếm cơ hội sinh lời. 

Chiến lược giao dịch từng sản phẩm riêng lẻ trên thị trường đậu tương phái sinh chủ yếu sẽ phân tích yếu tố cung cầu. Hiểu đơn giản, cung nhiều hơn cầu thì giá giảm, cầu nhiều hơn cung thì giá được đẩy lên cao.

Chiến lược giao dịch lẻ từng sản phẩm đậu tương

Cách 2: Giao dịch theo chiến lược Crush Spread

Crush Spread được đánh giá là chiến lược phức hợp mang lại hiệu quả cao. Về cơ bản, nhà đầu tư sẽ mua hợp đồng tương lai đậu tương và đồng thời bán khô đậu tương và dầu đậu tương. 

Mục tiêu là khi giá khô và dầu đậu tương tăng nhanh hơn đậu tương nguyên liệu thì biên lợi nhuận từ quá trình chế biến sẽ mở rộng, đây là lực nhà đầu tư hưởng lợi. 

Crush Spread là một công cụ hiệu quả giúp nhà đầu tư:

• Khóa biên lợi nhuận qua quá trình chế biến. 
• Phòng ngừa rủi ro khi giá đột ngột biến động. 

Nếu bạn là nhà đầu tư mới, bạn có thể giao dịch từng sản phẩm riêng lẻ để làm quen thị trường và dễ dàng phân tích hơn. Trong khi đó, bạn muốn kiếm được lợi nhuận lớn, và kiểm soát rủi ro tốt hơn thì Crush Spread là chiến lược lý tưởng ở thị trường đậu tương phái sinh. 

Lời kết

Vừa rồi AnfinX đã chia sẻ đến bạn tất tần tật các thông tin xoay quanh đậu tương và 2 loại hàng hóa phái sinh liên quan gồm: Khô đậu tương và dầu đậu tương. Mong rằng, những kiến thức vừa rồi có thể giúp bạn tham gia đầu tư hiệu quả và kiếm được lợi nhuận với ít rủi ro nhất. Tải ứng dụng AnfinX để bắt đầu giao dịch các sản phẩm đậu tương phái sinh ngay hôm nay!