Giá dầu đậu nành, dầu đậu tương so với dầu cọ và dầu hướng dương

Dầu đậu nành đang trở thành trung tâm chú ý trên thị trường dầu thực vật khi giá dầu đậu nành so với dầu cọ và dầu hướng dương luôn có những sự khác biệt nhất định. Biến động nguồn cung từ các nước xuất khẩu lớn, thay đổi chính sách biodiesel, các sự kiện địa chính trị,... đã ảnh hưởng mạnh đến giá cả của chúng. Xem tiếp bài viết sau đây, AnfinX sẽ phân tích chi tiết mối quan hệ giữa 3 loại dầu này và dự đoán cơ hội tiềm năng trong 3 - 5 năm tới. 

1. Tổng quan thị trường dầu thực vật toàn cầu

1.1. Vai trò của các loại dầu trong ngành thực phẩm và năng lượng

Trong thực tế, mỗi loại dầu sẽ có vai trò nhất định, ví dụ như: 

• Dầu đậu tương: Là một trong những loại dầu thực vật được sản xuất và tiêu thụ nhiều nhất toàn cầu, chiếm khoảng 62 triệu tấn sản lượng năm 2024 (theo IMARC Group). Nó được dùng rộng rãi trong chiên xào, chế biến thực phẩm và gia công kem, margarin. Ngoài ra, dầu đậu tương còn được sử dụng làm nguyên liệu cho biodiesel.
• Dầu cọ: Với sản lượng khoảng 76 - 78 triệu tấn/năm, dầu cọ là loại dầu thực vật phổ biến hàng đầu thế giới về tổng số lượng sản xuất (theo Chem Analyst). Chi phí sản xuất dầu cọ thấp, tính ổn định oxy hóa tốt nên được dùng phổ biến trong ngành thực phẩm và ngày càng quan trọng trong sản xuất nhiên liệu sinh học, đặc biệt tại các quốc gia nhiệt đới.
• Dầu hướng dương: Sản lượng dầu hướng dương toàn cầu vào khoảng 20 - 22 triệu tấn/năm, đứng sau dầu đậu tương và dầu cọ khi xét về các loại dầu phổ biến. Trong lĩnh vực thực phẩm, loại dầu này được ưa chuộng vì có hàm lượng chất béo bão hòa thấp và vitamin E. Về năng lượng, dầu hướng dương ít được dùng làm biodiesel so với 2 loại còn lại.

Vai trò của các loại dầu thực vật chính

1.2. Mối tương quan lịch sử giữa các loại dầu

Trước đây, giá dầu đậu nành, dầu cọ và dầu hướng dương thường có mối quan hệ “tương quan thay thế” trong chuỗi cung ứng thực phẩm, vì chúng hoàn toàn có thể thay thế nhau trong quá trình chế biến thức ăn. Ví dụ, ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, dầu cọ là lựa chọn kinh tế vì chi phí sản xuất thấp, nhưng khi giá của nó cao lên hoặc thuế nhập khẩu tăng thì 2 loại còn lại sẽ là lựa chọn thay thế.

Tuy nhiên gần đây, mối tương quan thay thế giữa các loại dầu này đang có sự dịch chuyển rõ ràng đến từ các nguyên nhân chính như:

• Chính sách nhiên liệu sinh học: Ví dụ tại Indonesia, việc áp dụng các quy định như B-40 (hay B-35) khiến phần lớn sản lượng dầu cọ được dùng để sản xuất biodiesel thay vì xuất khẩu, làm giảm nguồn cung dầu cọ cho thị trường thực phẩm và đẩy giá lên cao hơn so với giá dầu đậu nành. 
• Chi phí đầu vào tăng: Chi phí vận chuyển, phân bón, năng lượng cũng ảnh hưởng tới giá dầu đậu tương, dầu hướng dương và dầu cọ. Khi chi phí đầu vào của một loại dầu quá cao, người tiêu dùng/nhà chế biến buộc phải chuyển sang loại dầu dầu khác để có mức giá hợp lý hơn. 
• Thay đổi “khẩu vị thị trường”: Ở châu Âu, Bắc Mỹ, có áp lực giảm tiêu dùng dầu cọ vì lo ngại về rừng nhiệt đới, phát thải khí nhà kính. Ngoài ra, người tiêu dùng cũng chú trọng chất lượng dầu nên dầu hướng dương, dầu đậu tương được ưa chuộng hơn trong đời sống hoặc công nghiệp thực phẩm.

Mối tương quan lịch sử giữa các loại dầu thực vật

→ Xem thêm: Thông tin thị trường đầu tư dầu đậu tương phái sinh

1.3. Các yếu tố chi phối giá

Nhìn chung, cả giá dầu đậu nành, dầu hướng dương hay dầu cọ đều bị chi phối bởi các yếu tố này: 

• Cung - cầu chính: Khi cầu toàn cầu (thực phẩm + biodiesel) vượt cung, ví dụ nhu cầu nhiên liệu sinh học tăng thì giá các loại dầu thực vật sẽ tăng, vì thay thế lẫn nhau khi một loại thiếu. Ngược lại, nếu sản lượng mùa vụ cao, tồn kho dồi dào, hoặc nông dân chuyển diện tích sang cây trồng khác thì cung tăng và giá giảm. 
• Ảnh hưởng của thời tiết: Thời tiết bất lợi như hạn hán, lũ lụt hoặc mùa mưa kéo dài ở các vùng trồng chủ lực làm giảm năng suất, khiến chi phí sản xuất tăng, dẫn đến giá dầu tăng. Khi điều kiện khí hậu thuận lợi, thời tiết ổn định, năng suất cao, sản lượng thu được nhiều thì giá dầu giảm do dư cung. 
• Chính sách xuất khẩu: Giả sử một nước lớn áp đặt hạn xuất khẩu, thuế xuất hoặc ưu tiên nội địa hóa thì cung giảm và làm giá các loại dầu tăng. Ngược lại, khi mở cửa xuất khẩu, giảm thuế hoặc điều kiện nhập khẩu quốc tế thuận lợi, thì nguồn cung quốc tế tăng và giá dầu có thể giảm.

→ Xem thêm: Cập nhật giá dầu đậu tương hôm nay (real time)

2. Phân tích giá dầu đậu tương

2.1. Yếu tố ảnh hưởng

Có 3 yếu tố chính ảnh hưởng đến giá dầu đậu nành:

• Sản lượng đậu tương từ các “ông lớn”: Khi Argentina, Brazil hay Hoa Kỳ có mùa vụ thuận lợi, diện tích gieo trồng lớn, năng suất cao, thì nguồn cung đậu tương để ép dầu trở nên dồi dào thường khiến giá dầu đậu tương giảm. Nếu những nước này gặp hạn hán, sâu bệnh, chi phí đầu vào tăng,... làm sản lượng giảm mạnh, cung thiếu hụt sẽ đẩy giá dầu đậu tương tăng.
• Nhu cầu từ các ngành công nghiệp: Nhu cầu thực phẩm tăng cao - tiêu thụ dầu trong chế biến, chiên xào, kết hợp với việc sử dụng dầu đậu tương làm nguyên liệu cho nhiên liệu sinh học (biodiesel), áp lực nhu cầu sẽ làm giá dầu đậu nành tăng. Nếu nhu cầu thực phẩm giảm hoặc chính sách nhiên liệu sinh học bị thu hẹp, cầu giảm sẽ khiến giá giảm.
• Tác động của thời tiết và mùa vụ: Hạn hán kéo dài, mưa không đúng thời điểm hoặc mưa quá nhiều gây ngập úng sẽ làm năng suất đậu tương giảm, chi phí thu hoạch và vận chuyển tăng, dẫn tới giá dầu đậu tương tăng. Trong trường hợp mùa vụ thuận lợi, năng suất cao sẽ tạo ra nguồn cung ổn định/dư thừa, từ đó giá dầu đậu tương có thể sẽ giảm.

Yếu tố ảnh hưởng giá dầu đậu nành

→ Xem thêm: Thông tin chi tiết về thị trường đầu tư đậu tương phái sinh

2.2. Tác động đến thị trường phái sinh nông sản

Giá dầu đậu nành biến động sẽ gây ảnh hưởng lên các hợp đồng tương lai và tâm lý giao dịch trên thị trường phái sinh, cụ thể:

• Đối với hợp đồng tương lai: Giá dầu đậu tương tăng thì khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai dầu đậu tương thường sẽ tăng theo, bởi các nhà đầu tư muốn phòng ngừa rủi ro hoặc tận dụng xu hướng tăng để kiếm lời. Ngược lại, nhiều nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng khi dự báo sản lượng tăng, thừa cung hoặc yếu tố tiêu cực trong nhu cầu để chốt lời hoặc tránh lỗ.
• Đối với tâm lý giao dịch: Khi giá dầu đậu tương biến động mạnh (ví dụ tăng nhanh), tâm lý thị trường thường chuyển sang trạng thái “bullish” - nhà đầu tư lạc quan, mua vào nhiều. Nếu giá giảm đột ngột hoặc có thông tin bất lợi (thời tiết xấu, chính sách hạn chế,...), tâm lý thị trường sẽ chuyển sang lo ngại, họ có thể bán tháo hoặc giữ vị thế an toàn.

→ Xem thêm: Phân tích tâm lý thị trường hàng hóa phái sinh chi tiết

2.3. Xu hướng giá dầu đậu tương gần đây và dự báo

Trong tháng gần đây, hợp đồng tương lai dầu đậu tương trên sàn CBOT có xu hướng giảm từ vùng đỉnh giữa năm về mức khoảng 49 - 51 cent/lb, chịu áp lực từ nguồn cung dự báo tăng và áp lực bán vụ thu hoạch. Khối lượng giao dịch và open interest cho thấy thanh khoản vẫn cao nhưng giá đang điều chỉnh (theo Reuters).

Dựa vào biến động giá dầu đậu nành trong thời gian vừa qua, nhiều nhà đầu tư đưa ra dự đoán:

• Trong ngắn hạn: Giá có khả năng đi ngang hoặc giảm nhẹ nếu báo cáo WASDE, tin tức mùa vụ Nam Mỹ xác nhận sản lượng tốt, đồng thời nhu cầu biodiesel ổn định, các yếu tố rủi ro thời tiết và biến động giá dầu thô có thể tạo nhịp tăng tức thời.
• Trong trung hạn: Theo kịch bản nhu cầu nhiên liệu sinh học tiếp tục cao và tồn kho toàn cầu không cải thiện, giá sẽ có xu hướng phục hồi. Ngược lại, nếu nguồn cung toàn cầu đủ mạnh và chính sách biodiesel thắt chặt, giá có thể chịu áp lực kéo dài.

Dự đoán xu hướng giá dầu đậu nành

3. Phân tích giá dầu cọ

3.1. Yếu tố ảnh hưởng khiến giá dầu cọ không còn là rẻ nhất

Giá dầu cọ sẽ chịu tác động từ nguồn cung và chính sách biodiesel của các nước:

• Nguồn cung từ Indonesia và Malaysia: Sản lượng dầu cọ của Indonesia và Malaysia bị hạn chế do các vấn đề như cây cao tuổi, chậm trồng lại, thiếu nhân công,... sẽ làm nguồn cung giảm, dẫn đến giá dầu cọ sẽ tăng. Nếu các nước này cải thiện năng suất, điều kiện logistics, mùa vụ thuận lợi sẽ đảm bảo được nguồn cung và kéo giá dầu cọ có thể hạ xuống. 
• Chính sách biodiesel: Trong trường hợp các nước tăng tỉ lệ bắt buộc pha trộn biodiesel (như từ B35 lên B40), hoặc áp thuế xuất khẩu dầu cọ để ưu tiên dùng trong nước, khiến nguồn xuất khẩu giảm thì giá dầu cọ tăng lên. Ngược lại, chính phủ giảm mức pha trộn, bớt ưu tiên dùng biodiesel hoặc giảm thuế xuất thì nguồn cung tăng, làm giá dầu cọ điều chỉnh giảm.

3.2. So sánh chênh lệch giá dầu cọ và dầu đậu tương

Sự chênh lệch giữa giá dầu cọ và dầu đậu tương quá khứ đến hiện tại:

• Trong nhiều năm, dầu đậu nành thường được định giá cao hơn dầu cọ, mức spread dao động rộng, đôi khi đạt tới 150 USD/tấn hoặc hơn khi nguồn cung dầu cọ hạn hẹp.
• Gần đây, có lúc dầu cọ vượt giá dầu đậu nành do sản lượng trái vụ bị ảnh hưởng, hoặc khi chính sách biodiesel của các nước đẩy nhu cầu nội địa lên cao. 

Spread lớn giữa giá dầu đậu tương và dầu cọ cho nhà giao dịch tín hiệu về cơ hội kiếm lời:

• Nếu dầu đậu tương quá đắt so với dầu cọ, các công ty sản xuất thực phẩm/công nghiệp có thể chuyển sang dầu cọ để giảm chi phí.
• Nhà đầu tư có thể mua hợp đồng dầu cọ khi giá rẻ, đồng thời short dầu đậu tương hoặc dùng spread trade để tận dụng chênh lệch.

Lưu ý: Spread cảnh báo về rủi ro nguồn cung hoặc thay đổi chính sách thuế. Khi chính phủ đưa ra giới hạn xuất khẩu dầu cọ hay tăng pha chế biodiesel, spread có thể thay đổi bất ngờ, gây biến động lớn cho thị trường hàng hóa phái sinh.

Sự chênh lệch giữa giá dầu cọ và dầu đậu tương

3.3. Xu hướng giá dầu cọ gần đây và dự báo

Giá hợp đồng tương lai dầu cọ (FCPO) trên sàn Bursa Malaysia có dao động lớn trong vài tháng gần đây. Sau thời điểm tăng do lo ngại nguồn cung và nhu cầu biodiesel, giá có điều chỉnh giảm nhẹ khi tồn kho một số khu vực hồi phục và dầu đậu tương gây áp lực cạnh tranh. Thanh khoản trên hợp đồng tháng kế tiếp vẫn cao, phản ánh hoạt động hedging và đầu cơ tích cực.

Theo đó, có một số dự báo mà bạn nên tham khảo về xu hướng giá dầu cọ:

• Trong ngắn hạn: Giá có thể đi ngang hoặc biến động trong biên độ khi thông tin mùa vụ Malaysia/Indonesia, số liệu tồn kho và diễn biến giá dầu thô/soyoil thay đổi.
• Trong trung hạn: Triển vọng phụ thuộc chính vào nhu cầu biodiesel Indonesia, tình hình sản lượng Malaysia và nhu cầu nhập khẩu từ Trung Quốc/Ấn Độ. Trường hợp biodiesel hút mạnh nguồn cung, giá có xu hướng phục hồi, ngược lại nguồn cung tăng sẽ kìm hãm đà tăng giá.

4. Giá dầu hướng dương

4.1. Nguồn cung và nhu cầu của dầu hướng dương

Giá dầu hướng dương sẽ biến động theo nguồn cung và nhu cầu trên thị trường:

• Nguồn cung tại khu vực Đông Âu: Vụ mùa hướng dương ở Ukraine và các vùng Đông Âu chịu hạn hán hoặc thời tiết bất lợi như quá nóng hoặc thiếu mưa, năng suất giảm, sản lượng tổng thể thấp đi, chi phí sản xuất tăng, dẫn đến nguồn cung thu hẹp và giá dầu hướng dương tăng và ngược lại. 
• Nhu cầu của thị trường tiêu thụ: Nhu cầu dầu hướng dương từ châu Âu và các nước nhập khẩu lớn tăng cao do sự thay thế dầu cọ, đặt yêu cầu chất lượng cao hơn, hay tăng tiêu thụ thực phẩm trong ngắn hạn thì giá dầu hướng dương cũng sẽ tăng và tình hình ngược lại sẽ kéo giá đi xuống.

Ngoài ra, nhà đầu tư cũng cần chú ý đến chiến tranh Nga - Ukraine sẽ làm gián đoạn các tuyến vận chuyển xuất khẩu hoa hướng dương, đóng cảng biển hoặc làm thiệt hại diện tích trồng ở các vùng nóng như phía Nam Ukraine, khiến việc xuất khẩu giảm, nguồn cung thế giới sụt và làm giá dầu hướng dương tăng mạnh.

Cung cầu ảnh hưởng giá dầu hướng dương 

4.2. Xu hướng giá dầu hướng dương tại châu Âu

Trong vài tháng gần đây, giá dầu hướng dương tại châu Âu tăng mạnh do mùa hè khô hạn, đặc biệt tại các vùng sản xuất chính như Ukraine và Pháp, khiến dự báo sản lượng thấp. Người mua châu Âu hạn chế đặt hàng dài hạn, mua nhỏ giọt vì lo ngại nguồn cung tiếp tục bị căng thẳng.

Một số yếu tố đặc thù của thị trường tiêu thụ dầu hướng dương tại Châu Âu:

• Thị trường châu Âu yêu cầu chất lượng cao và tính bền vững, người tiêu dùng ngày càng ưu tiên dầu hướng dương “high-oleic”, chứng nhận sạch, không GMO, thuần tự nhiên, điều này làm tăng chi phí chế biến và giá bán. 
• Kênh nhập khẩu từ vùng Biển Đen (Ukraine, Nga) có vai trò cực lớn, nếu đường vận chuyển bị gián đoạn (cảng, đường bộ, thuế, chiến tranh) thì chi phí logistic cao khiến giá nhập khẩu và giá bán trong EU tăng. 
• Nguồn cung nội địa châu Âu phụ thuộc nhiều vào mùa vụ, khí hậu địa phương. Khi vụ thu hoạch chịu ảnh hưởng của thời tiết bất lợi như hạn hán nóng hay mưa quá muộn, năng suất giảm và giá trong EU tăng so với các loại dầu thực vật thay thế. 

4.3. Vai trò của dầu hướng dương trong chuỗi cung ứng dầu thực vật

Trong chuỗi cung ứng dầu thực vật, dầu hướng dương giữ vai trò khá đặc biệt:

• Như một mặt hàng thay thế: Giá dầu hướng dương tăng do nguồn cung bị hạn chế hoặc chi phí logistic cao, người tiêu dùng và nhà sản xuất thường chuyển sang loại dầu thực vật khác rẻ hơn như dầu đậu tương hoặc dầu cọ để giảm chi phí, đặc biệt trong sản xuất thực phẩm chế biến. 
• Gây áp lực lên giá các loại dầu khác: Trong trường hợp dầu hướng dương khan hiếm, giá cao, thì nhu cầu chuyển hướng mạnh sang các loại dầu khác và đẩy giá dầu đậu nành, dầu cọ tăng lên. Thêm vào đó, biến động dầu hướng dương cao cũng làm nhà đầu tư chuyển vốn vào “dầu thay thế” khi spread giữa các loại dầu rộng, dẫn tới biến động mạnh ở thị trường phái sinh.

Vai trò của dầu hướng dương trên thị trường

4.4. Tác động của dầu hướng dương đến giá dầu đậu tương và dầu cọ

Dầu hướng dương đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng dầu thực vật bởi nó có thể thay thế dầu đậu tương hoặc dầu cọ khi giá hai loại này quá cao hoặc khi chất lượng/nguồn cung có vấn đề.

Bên cạnh đó, xu hướng giá của các loại dầu này cũng phụ thuộc vào nguồn cung:

• Nếu sản lượng dầu hướng dương toàn cầu giảm đáng kể do chiến tranh tiếp diễn, thời tiết bất lợi hoặc vấn đề logistic nặng, thì giá dầu hướng dương sẽ tiếp tục tăng, dẫn đến cầu chuyển hướng mạnh sang dầu đậu tương và dầu cọ, làm giá của cả hai loại dầu này tăng theo.
• Nếu nguồn cung dầu hướng dương phục hồi nhanh nhờ vụ mùa tốt, xuất khẩu ổn định từ Đông Âu, logistic suôn sẻ, thì dầu hướng dương có thể được bán với giá cạnh tranh hơn, sẽ giảm được áp lực lên giá dầu đậu nành và dầu cọ, khiến giá của chúng có thể hạ nhẹ hoặc đi ngang.

5. So sánh giá dầu đậu tương, dầu cọ và dầu hướng dương

5.1. Phân tích giá 5 năm gần đây

Trong 5 năm vừa qua (khoảng 2020 - 2025), ba loại dầu có chung đặc điểm là biến động mạnh theo chu kỳ mùa vụ, tác động chính sách (đặc biệt biodiesel) và sự kiện địa chính trị. Tuy nhiên mỗi loại có diễn biến khác nhau về biên độ và thời điểm:

• Giá dầu đậu tương: Giá dầu đậu nành trên sàn CBOT dao động theo hai chu kỳ lớn - Tăng mạnh vào các giai đoạn khi vụ Nam Mỹ gặp rủi ro, rồi điều chỉnh giảm khi vụ mùa tốt, tồn kho tăng trở lại. Dữ liệu lịch sử từ trang Barchart và Investing cho thấy các đợt tăng - giảm liên tiếp nhưng không có xu hướng giảm liên tục, thay vào đó là các nhịp sóng theo cung - cầu.
• Giá dầu hướng dương: Dầu hướng dương có biến động mạnh từ 2021 - 2023 khi xung đột Nga - Ukraine làm gián đoạn nguồn cung Biển Đen; sau đó giá có thời điểm hạ khi các nguồn thay thế được huy động, rồi lại tăng/ổn định phụ thuộc vào vụ mùa Đông Âu.
• Giá dầu cọ: Thị trường dầu cọ xuất hiện nhiều sóng lớn do tác động kép từ nhu cầu biodiesel ở Indonesia/Malaysia và thay đổi tồn kho. Trong vài năm gần đây, chính sách pha trộn biodiesel và hạn chế xuất khẩu từng tạo những bước nhảy giá rõ rệt. Khi tồn kho hồi phục, giá có đợt điều chỉnh (thông tin từ TradingEconomics và TradingView).

Phân tích biến động giá các loại dầu thực vật

5.2. Sự khác biệt về độ ổn định và tính cạnh tranh giá

Cả 3 loại dầu này sẽ có sự khác biệt về độ ổn định và tính cạnh tranh về giá trên thị trường phái sinh:

→ Xem thêm: Cập nhật giá đậu tương hôm nay mới nhất

5.3. Dầu nào được giới đầu tư phái sinh quan tâm nhiều hơn?

Dầu đậu tương thường có khối lượng giao dịch trên các sàn lớn như CME hay CBOT cao hơn so với hợp đồng dầu cọ hoặc dầu hướng dương. Theo tin tức của AP News:

• Khối lượng giao dịch hợp đồng tương lai đậu tương tại CBOT đạt ~175,982 hợp đồng/ngày.
  Với số hợp đồng đã mở nhưng chưa thanh lý đạt mức hơn 888 ngàn hợp đồng.
• So với dầu cọ - khối lượng giao dịch thường ở mức vài chục ngàn hợp đồng mỗi ngày (khoảng 64,359 lots trong một phiên), thấp hơn rất nhiều so với dầu đậu tương.

Lý do mà nhiều nhà đầu tư quan tâm đến sản phẩm dầu đậu nành phái sinh là vì:

• Loại này có thanh khoản cao và các biến động giá dầu đậu nành khá uy tín, ít bị chi phối/thao túng. Vì thế, nhà đầu tư dễ vào ra vị thế, sử dụng hedging hoặc trade ngắn hạn.
• Nhu cầu lớn từ cả ngành thực phẩm lẫn biodiesel khiến biến động về cung - cầu nhanh và rõ ràng hơn, tạo nhiều cơ hội cho trader tìm lợi nhuận từ biến động giá.
• Thông tin mùa vụ Nam Mỹ, báo cáo WASDE (USDA), dữ liệu nhập khẩu thực phẩm và dầu sinh học thường ảnh hưởng mạnh tới dầu đậu tương - “chỉ báo” quan trọng, nên nhà đầu tư phái sinh tập trung hơn vào nó để phản ứng sớm với tin tức.

Dầu đậu tương được ưa chuộng trong thị trường phái sinh

6. Cơ hội và rủi ro cho nhà đầu tư phái sinh

6.1. Chiến lược giao dịch dựa trên chênh lệch giá

AnfinX sẽ gợi ý cho bạn một số chiến lược spread khi giao dịch các loại dầu trên thị trường phái sinh, gồm:

• Spread dầu đậu tương và dầu cọ: Nhà đầu tư mua hợp đồng tương lai dầu đậu tương, đồng thời bán hợp đồng dầu cọ nếu spread giữa chúng nhỏ hơn ngưỡng trung bình lịch sử và kỳ vọng spread sẽ mở rộng lại do dầu đậu tương bị áp lực từ nhu cầu biodiesel hoặc hạn chế dầu cọ. 
• Spread dầu hướng dương và dầu cọ: Trong giai đoạn nguồn cung dầu hướng dương từ Đông Âu bị đe doạ, đặt lệnh Long dầu cọ và Short dầu hướng dương để tận dụng việc dầu cọ hoặc đậu tương có thể thay thế đẩy giá dầu cọ tăng lên. 
• Spread “thời gian” cùng loại dầu: Ví dụ Long hợp đồng tương lai dầu cọ tháng gần và Short tháng xa hơn nếu mùa vụ sắp tới dự báo nguồn cung thấp, sau đó giá sẽ tăng trước vụ, hoặc làm ngược lại nếu vụ tới được báo cáo sản lượng tăng mạnh.

Việc kiếm lời từ biến động giá dầu đậu nành, dầu cọ và dầu hướng dương sẽ an toàn hơn nếu bạn hiểu rõ các cách quản lý rủi ro sau:

• Thiết lập stop-loss (cắt lỗ) cho từng lệnh giao dịch; vì spread trade mặc dù giảm rủi ro nếu hai bên đi cùng chiều, nhưng vẫn có thể bị lỗ nếu một loại dầu biến động mạnh hơn loại còn lại.
• Không dùng tỷ lệ đòn bẩy tài chính quá cao cho giao dịch spread, bạn nên giữ đủ vốn để cover biến động bất ngờ như biến động tỷ giá nếu hợp đồng dầu cọ thanh toán bằng MYR so với USD.
• Theo dõi chặt các chỉ báo mùa vụ, báo cáo sản lượng và tồn kho (ví dụ MPOB Malaysia cho dầu cọ, WASDE cho đậu tương), tin tức địa chính trị vì chúng có thể làm spread biến động nhanh.
• Không chỉ giao dịch một chiến lược spread duy nhất, bạn nên kết hợp thêm dầu hướng dương X dầu đậu nành, dầu cọ X dầu đậu nành,... để giảm rủi ro khi một loại dầu bị ảnh hưởng riêng biệt.

Chiến lược giao dịch và quản lý rủi ro

6.2. Nguồn dữ liệu và chỉ báo cần theo dõi

Việc cập nhật dữ liệu và các chỉ báo sẽ giúp bạn dự đoán giá dầu đậu nành, dầu hướng dương hoặc dầu cọ tốt hơn. Một số thứ bạn nên theo dõi gồm:

• WASDE USDA: WASDE cung cấp dự báo cung - cầu đậu tương, dầu đậu tương (bao gồm cả sản lượng, tiêu thụ, tồn kho cuối kỳ). Khi báo cáo cho thấy nhu cầu biodiesel, nhu cầu thực phẩm tăng hoặc sản lượng sụt, giá tương lai thường phản ứng đi lên. Ngược lại nếu nguồn cung tăng cao hoặc tồn kho nhiều, báo cáo có thể gây áp lực giảm giá.
• MPOB Malaysian: Dữ liệu về sản lượng, tồn kho, xuất khẩu phản ánh sức khỏe cung của dầu cọ. Khi sản lượng tăng hoặc tồn kho cao sẽ tạo áp lực giảm giá và trường tồn kho thấp, sản xuất giảm hoặc xuất khẩu bị hạn chế sẽ khiến giá dầu cọ tăng.
• Chỉ số cần thiết: Các chỉ số trên Vegetable Oil Price Indices/Oilcrops Indices như FAO, TradingEconomics, IMARC, Vesper giúp bạn so sánh biến động giá các dầu thực vật, từ đó nhìn thấy xu hướng giá chung, tính cạnh tranh giữa chúng. Nếu một loại dầu bị đẩy giá quá cao so với các chỉ số này thì khả năng thị trường sắp chuyển nhu cầu sang loại dầu khác.

Các dữ liệu mà nhà đầu tư nông sản phái sinh nên biết

6.3. Tín hiệu từ thị trường tương lai (Futures Market)

Ngoài những yếu tố trên thì nhà đầu tư cũng nên theo dõi các tín hiệu thị trường hợp đồng tương lai để dự đoán giá dầu đậu nành, dầu hướng dương hoặc dầu cọ, ví dụ như:

• Open Interest: Là chỉ số thể hiện các vị thế đang mở, nếu nó tăng và giá hợp đồng tương lai cũng tăng thì đó là tín hiệu cho thấy có dòng tiền mới đổ vào thị trường, trader tin tưởng xu hướng tăng, lúc này thích hợp để đánh theo chiều long (mua) và ngược lại. 
• Calendar Spread: Chỉ số thể hiện sự chênh lệch giá giữa các kỳ hạn. Nếu hợp đồng tháng gần cao hơn tháng xa có thể dự báo sự thiếu hụt nguồn cung ngắn hạn. Ví dụ dầu đậu tương tháng gần đây tăng mạnh so với những tháng trước, người ta dự đoán mùa vụ tới sẽ bị ảnh hưởng, do đó spread mở rộng. 
• Implied Volatility: Nhà đầu tư có thể gọi đây là “chỉ báo biến động ngụ ý” như Soybean Oil CVOL trên CME. Nó tăng đột biến thường phản ánh kỳ vọng của thị trường về biến động lớn. Nếu IV thấp, có thể thị trường đang chờ tin mới, và giá có thể đi ngang một thời gian. 
• COT Report: Báo cáo cho thấy nhóm “Managed Money” (các quỹ đầu cơ) tăng vị thế long dầu đậu tương một cách mạnh mẽ, trong khi nhóm “Commercial / Hedger” giảm (hoặc giữ), đó là dấu hiệu tâm lý thị trường đang thiên về tăng. Ngược lại, long bị giảm hoặc short tăng, có thể là dấu hiệu giá sắp điều chỉnh hoặc giảm.

Nghiên cứu các tín hiệu từ thị trường tương lai

6.4. Triển vọng trung và dài hạn

Trong bối cảnh biến chuyển mạnh mẽ từ kinh tế toàn cầu, chính sách năng lượng xanh, và thay đổi trong thói quen tiêu dùng, các nhà đầu tư phái sinh dầu thực vật cần tầm nhìn xa để phân tích giá dầu đậu nành, dầu hướng dương và dầu cọ chính xác hơn:

• Kinh tế vĩ mô: Tăng trưởng GDP, tốc độ đô thị hóa và thu nhập bình quân sẽ làm tăng nhu cầu thực phẩm chế biến và tiêu dùng dầu thực vật; đồng thời giá dầu thô cũng đóng vai trò chi phối (khi dầu thô tăng sẽ gián tiếp đẩy giá cây lấy dầu lên). Ngược lại, suy thoái kinh tế hoặc lạm phát cao có thể làm giảm nhu cầu thực phẩm và năng lượng thay thế.
• Chính sách: Chính sách biodiesel/nhiên liệu sinh học tại các quốc gia lớn như Indonesia, Brazil, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục là động lực mạnh mẽ thúc đẩy giá dầu đậu nành và các loại khác. Nếu mức pha trộn biodiesel được nâng cao hoặc thuế xuất, hạn xuất khẩu được điều chỉnh để ưu tiên sản xuất nội địa, giá dầu cọ và dầu đậu tương sẽ tăng.
• Xu hướng tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên dầu thực vật có lợi cho sức khỏe. Điều này có thể đẩy giá các loại dầu như dầu hướng dương (chất lượng cao), dầu đậu tương có chứng nhận cao hơn. Ngoài ra, nhu cầu từ thực phẩm tiện lợi, chế biến tăng sẽ tiếp tục tạo ra nhiều nhu cầu hơn làm “bàn đạp” cho giá dầu nhảy vọt.

Đánh giá triển vọng thị trường dầu phái sinh

6.5. Gợi ý hành động cho trader

Trong bối cảnh giá dầu đậu nành và nhiều loại hàng hóa khác đang biến động khó lường, trader cần:

• “Khóa giá” hàng hóa: Bạn dự đoán giá dầu thực vật sẽ tăng, hãy sử dụng hợp đồng tương lai để mua trước để cố định giá mua, giảm rủi ro giá tăng trong tương lai. Việc này rất hữu ích khi giá biến động mạnh hoặc chi phí nguyên liệu và xuất khẩu thay đổi khó lường.
• Đa dạng hóa danh mục: Đừng chỉ tập trung vào một loại dầu, bạn nên phân bố vị thế giữa dầu cọ, dầu hướng dương hoặc các dầu thực vật khác, thậm chí là các loại hàng hóa khác. Vì khi một loại dầu biến động xấu, các loại khác có thể giảm thiểu thiệt hại chung cho danh mục của bạn.
• Cẩn thận khi dùng đòn bẩy: Đòn bẩy giúp tăng lợi nhuận nhưng đồng thời khuếch đại thua lỗ nếu giá đi ngược dự đoán. Bạn nên xác định mức đòn bẩy vừa phải, giữ margin đủ để tránh bị gọi bổ sung hoặc bị thanh lý. Việc dùng đòn bẩy quá nhiều mà không có vốn dự phòng là một trong những nguyên nhân chính khiến trader bị thiệt hại nặng.
• Giao dịch theo xu hướng: Quan sát các chỉ báo như xu hướng giá futures, open interest, volume hay spread giữa các loại dầu. Trong thị trường tăng/giảm rõ ràng thì bạn nên “đánh” thuận theo xu hướng tránh vào lệnh ngược xu hướng vì rất rủi ro. Chiến lược đầu tư theo xu hướng giúp bạn bắt đợt sóng lớn thay vì cố gắng bắt đáy.
• Học hỏi liên tục: Không chỉ thị trường dầu, mà các loại hàng hóa phái sinh khác đều thay đổi và biến động liên tục. Trader thành công là người không ngừng cập nhật kiến thức, phân tích báo cáo mới, sử dụng dữ liệu lịch sử,... để hiểu rõ hơn cách thị trường vận hành.

Lời khuyên dành cho trader đầu tư phái sinh

Lời kết

Xu hướng gần đây cho thấy giá dầu đậu nành, dầu cọ và dầu hướng dương sẽ tiếp tục biến động mạnh, đặc biệt dưới sự ảnh hưởng của mùa vụ, chính sách biodiesel, nhu cầu tiêu dùng,... Dầu đậu nành có tiềm năng ổn định trong dài hạn, dầu cọ phụ thuộc nhiều vào chính sách khu vực và dầu hướng dương sẽ biến động theo tình trạng nguồn cung. Việc hiểu rõ mối liên hệ giữa 3 loại dầu này giúp bạn tìm ra cơ hội kiếm lời hiệu quả trên thị trường phái sinh. 

Tải ứng dụng AnfinX ngay hôm nay để bắt đầu giao dịch hàng hóa phái sinh an toàn, hợp pháp tại Việt Nam.