Chỉ số CPI tác động đến thị trường hàng hóa như thế nào?

Chỉ số CPI giúp nhà đầu tư nắm bắt xu hướng và mức độ biến động giá hàng hóa và dịch vụ theo thời gian. Nhờ đó, nhà đầu tư có thể đánh giá tình hình kinh tế chung, ra quyết định đầu tư hàng hóa hiệu quả hơn. Hãy cùng Anfin nghiên cứu mọi thứ về CPI trong bài viết hôm nay nhé!

Chỉ số CPI là gì?

CPI (Consumer Price Index) là chỉ số tiêu dùng, phản ánh xu hướng và mức độ biến động giá theo thời gian đối của nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng thông dụng của người dân.

Nói một cách đơn giản, chỉ số CPI cho biết giá cả trung bình của các hàng hóa và dịch vụ mà người tiêu dùng thường mua đã tăng hay giảm bao nhiêu % so với thời điểm cụ thể trước đó.

Rổ hàng hóa và dịch vụ dùng để tính CPI sẽ bao gồm các loại hàng hóa và dịch vụ đại diện cho nhu cầu tiêu dùng thông dụng của người dân. Các hàng hóa và dịch vụ này sẽ được cập nhật lại mỗi 5 năm 1 lần, nhằm đảm bảo phù hợp với nhu cầu tiêu dùng thực tế của người dân.

Chỉ số giá tiêu dùng thể hiện qua tỷ lệ % (mang tính tương đối) và sẽ được tính hàng tháng và so sánh với năm gốc, cùng kỳ năm trước, tháng 12 năm trước, tháng trước và bình quân thời kỳ.

Thông thường, các chuyên gia tài chính và nhà đầu tư hàng hóa phái sinh sẽ tập trung vào chỉ số CPI của Hoa Kỳ, vì đây là quốc gia có ảnh hưởng lớn nhất trên thị trường hàng hóa toàn cầu.

Ý nghĩa của chỉ số CPI

CPI phản ánh xu hướng và mức độ biến động giá của hàng hóa và dịch vụ.

• Khi CPI tăng, đồng nghĩa mọi người đang có xu hướng tiêu dùng nhiều hơn, cầu tăng nên giá trung bình của hàng hóa và dịch vụ tăng.
• Ngược lại, nếu CPI giảm thì có nghĩa mọi người có xu hướng tiêu dùng ít lại, cầu giảm kéo theo giá hàng hóa và dịch vụ giảm.

Bên cạnh đó, chỉ số CPI còn cho thấy nền kinh tế đang trong giai đoạn lạm phát hay giảm phát. Giả sử CPI tăng thì giá hàng hóa và dịch vụ tăng, tức là đang có lạm phát. Trong khi đó, CPI giảm sẽ làm giá cả chung giảm xuống, đây là dấu hiệu của giảm phát.

Ở góc độ doanh nghiệp, CPI giúp nhà quản lý đưa ra chiến lược kinh doanh hiệu quả. Trong trường hợp CPI tăng và giá tăng theo, doanh nghiệp có thể đẩy mạnh sản xuất để cung ứng ra thị trường nhằm tăng doanh thu. Nếu CPI giảm và giá giảm, doanh nghiệp sẽ giảm sản xuất, tránh tồn kho và hạn chế rủi ro thua lỗ.

Tầm quan trọng của CPI với kinh tế toàn cầu

CPI có những ảnh hưởng nhất định đến nền kinh tế toàn cầu, cụ thể như: 

1. Ảnh hưởng đến chính sách tiền tệ

Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước thường sử dụng CPI như một thước đo đánh giá mức độ lạm phát, từ đó hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô, điều chỉnh chính sách tiền tệ để đạt được các mục tiêu kinh tế.

Ví dụ: Trong trường hợp CPI tăng cao, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) sẽ tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát và giúp tỷ giá của đồng tiền USD tăng lên. Khi CPI giảm sâu, FED sẽ giảm lãi suất để người dân vay tiền tiêu dùng, doanh nghiệp vay tiền mở rộng sản xuất, từ đó thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, mặc dù điều này thường khiến USD bị suy yếu.

2. Tác động đến doanh nghiệp

Chỉ số CPI cũng có tác động không ít đến doanh nghiệp:

• CPI tăng thì đồng nghĩa giá cả nguyên vật liệu và các yếu tố đầu vào sẽ cao hơn dẫn đến tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của doanh nghiệp. 
• Khi lạm phát do CPI tăng khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc định giá sản phẩm vì phải cân bằng giữa việc tăng giá để bù đắp chi phí và rủi ro mất khách do giá cao.
• Lãi suất thường tăng khi lạm phát cao, dẫn đến tăng chi phí vay vốn cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng kinh doanh hoặc đầu tư vào dự án mới.

3. Tác động đến sức mua và chi phí sinh hoạt

CPI tăng sẽ kéo theo lạm phát và làm giảm sức mua của đồng tiền. Vì thế, người dân phải hạn chế chi tiêu, cắt giảm phần lớn các khoản chi phí không thiết yếu, thậm chí là hạ chất lượng cuộc sống để đủ tiền sinh hoạt cơ bản.

Đối với công chức, viên chức, người về hưu hoặc những người chỉ có một nguồn thu nhập cố định sẽ càng bị tác động mạnh từ CPI. Lúc này, thu nhập thực thế mà họ nhận được hàng tháng sẽ bị suy do do lạm phát, trong khi đó chi phí sinh hoạt lại tăng cao làm ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Các nhóm chính trong CPI

CPI được xây dựng dựa trên nhóm hoàng hóa và dịch vụ tiêu biểu, đại diện cho cơ cấu tiêu dùng của người dân.

Một rổ CPI thường gồm 8 nhóm chính:

• Nhà ở và tiện ích (từ 30 - 35%)
• Thực phẩm và đồ uống (từ 15 - 20%)
• Giao thông vận tải (từ 15 - 18%)
• Y tế và chăm sóc sức khỏe (từ 8 - 10%)
• Giáo dục (từ 5 - 7%)
• Giải trí và văn hóa (từ 5 - 7%)
• May mặc, trang phục (từ 3 - 5%)
• Các hàng hóa, dịch vụ khác (từ 5 - 10%)

Tỷ trọng của các nhóm này được xác định tương đối theo khảo sát chi tiết hộ gia đình và thường xuyên được điều chỉnh nhằm đảm bảo phản ánh đúng nhu cầu tiêu dùng thực tế của người dân. Ngoài ra, mỗi quốc gia sẽ có đặc thù văn hóa và mức sống khác nhau, nên mỗi nhóm trong CPI sẽ có tỷ trọng khác nhau.

Ví dụ: Ở các nước phát triển như Mỹ, Úc, Canada,... thì chi phí nhà ở và dịch vụ ý tế sẽ có tỉ trọng cao hơn. Trong khi đó, những nước đang phát triển như Việt Nam thì các nhóm thực phẩm và đi lại thường chiếm phần lớn tỷ trọng trong cơ cấu CPI.

Tác động của chỉ số CPI đến thị trường hàng hóa

Chỉ số CPI sẽ phản ánh tâm lý chinh của thị trường hàng hóa.

Giả sử khi CPI tăng thì nhà đầu tư có xu hướng rót vốn vào hàng hóa như vàng,... để trú ẩn, bảo vệ giá trị dòng tiền, vì lúc này tiền thì dễ mất giá, còn giá hàng hóa lại được đẩy lên cao.

Trường hợp CPI giảm, nhu cầu mua hàng hóa của mọi người sẽ giảm, có thể dẫn đến giá hàng hóa giảm theo.

Ví dụ: 

Trong năm 2021, CPI của Mỹ đạt đỉnh ở mức 7% - cao nhất kể từ năm 1981. Lúc này nhà đầu tư cuốn cuồn mua vàng để trú ẩn dòng tiền và dĩ nhiên là giá đã tăng mạnh.

Một ví dụ khác trong lĩnh vực nông sản, CPI tăng sẽ làm gia tăng chi phí vận chuyển và sản xuất làm cho giá hàng hóa tăng lên đáng kể. Tháng 8/2021, giá xuất khẩu cà phê trung bình của Việt Nam đã tăng 8,9% so với cùng kỳ năm trước.

Lời kết

Nhìn chung, CPI sẽ tác động đến các chính sách, hoạt động kinh doanh của doanh của doanh nghiệp và cả đời sống người dân. Vì thế, việc nắm rõ bản chất của chi số CPI giúp nhà đầu tư hàng hóa ra quyết định hiệu quả và giảm thiểu rủi ro tốt hơn.