Cao Su Việt & Cuộc Đua EUDR: Minh Bạch Hoặc Ra Rìa?

Từ ngày 1/1/2026, Liên minh châu Âu (EU) sẽ chính thức áp dụng Quy định chống phá rừng (EUDR) – một trong những bộ quy chuẩn nghiêm ngặt nhất với chuỗi cung ứng nông – lâm sản toàn cầu. Trong đó, cao su và cà phê là hai mặt hàng bị siết chặt nhất. Mọi sản phẩm nhập khẩu vào EU sẽ bị từ chối nếu không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp và không liên quan đến phá rừng.

Đây là cơ hội – nhưng cũng là phép thử “sống còn” với ngành cao su Việt Nam, đặc biệt là với nhóm sản xuất nhỏ, tiểu điền – vốn chiếm hơn 60% tổng diện tích trồng và sản lượng hiện nay.

Rủi Ro Cận Kề: Sản Xuất Manh Mún Có Nguy Cơ Bị Loại

1. Mất dấu chuỗi cung ứng

Phần lớn diện tích cao su tại Việt Nam nằm trong tay hộ dân nhỏ lẻ, chủ yếu sản xuất tự phát, không ghi chép nhật ký sản xuất, không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hợp lệ, và không tham gia chuỗi cung ứng có kiểm soát.

Ngoài ra, hệ thống thu mua hiện nay vẫn phụ thuộc lớn vào đại lý trung gian, thương lái không đăng ký – khiến việc truy xuất nguồn gốc từ vườn cây đến nhà máy gần như không thể thực hiện.

2. Thiếu hiểu biết và chuẩn bị

Theo khảo sát của các tổ chức quốc tế, đa số doanh nghiệp nhỏ và hộ nông dân chưa từng nghe đến EUDR, hoặc hiểu sai về mức độ bắt buộc của quy định này. Việc đầu tư vào hệ thống truy xuất, chứng nhận bền vững, bản đồ định vị… vẫn còn rất hạn chế.

Nếu không đáp ứng, hàng hóa sẽ không được phép vào thị trường EU – nơi chiếm gần 17% tổng kim ngạch xuất khẩu cao su của Việt Nam.

Ánh Sáng Cuối Đường Hầm: Cơ Hội Cho Ai Chuẩn Bị Kịp

Dù thách thức lớn, nhưng không phải không có lối ra.

1. Động thái tích cực từ phía Nhà nước và tổ chức quốc tế

• Bộ NN&PTNT, GIZ, Forest Trends, VRA đang hỗ trợ xây dựng nền tảng truy xuất điện tử dùng mã QR, giúp số hóa quá trình canh tác và thu mua cao su.
• Việt Nam đang kiến nghị EU cấp thời gian chuyển tiếp 2–3 năm cho nhóm tiểu điền để đảm bảo không bị loại khỏi chuỗi cung ứng.
• Một số tỉnh như Bình Phước, Gia Lai đã bắt đầu thí điểm vùng nguyên liệu bền vững có truy xuất, kết nối với doanh nghiệp chế biến lớn.

2. Lợi thế nếu làm sớm

• Một số doanh nghiệp tiên phong đã được trả giá cao hơn 150–300 USD/tấn khi có hệ thống truy xuất minh bạch và chứng chỉ bền vững.
• Doanh nghiệp FDI hoặc nội địa có vùng nguyên liệu và quy trình rõ ràng sẽ dễ dàng mở rộng thị phần, tận dụng xu hướng “mua có trách nhiệm” từ châu Âu, Mỹ và Nhật Bản.

Gợi Ý Chiến Lược Cho Doanh Nghiệp & Nhà Đầu Tư

Doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu:

• Số hóa chuỗi cung ứng: Xây dựng bản đồ vùng nguyên liệu, tích hợp truy xuất QR đến từng lô hàng.
• Ưu tiên nguyên liệu trong nước: Vì cao su từ Lào, Campuchia thường không rõ nguồn gốc, khó đạt chuẩn EUDR.
• Tìm kiếm đối tác liên kết với nông hộ & hợp tác xã: Để đảm bảo chất lượng và kiểm soát chuỗi giá trị.

Nhà đầu tư hàng hóa hoặc cổ phiếu ngành cao su:

• Ưu tiên doanh nghiệp có vùng nguyên liệu riêng, hệ thống truy xuất đã triển khai, và không phụ thuộc vào nguồn cung ngoài nước.
• Tránh các doanh nghiệp bị “mất dấu” chuỗi cung – sẽ chịu thiệt hại cả về giá và khả năng giao hàng.
• Theo dõi tiến độ triển khai EUDR và phản ứng từ các thị trường nhập khẩu khác như Mỹ, Hàn, Nhật – vì nhiều khả năng họ sẽ sớm có quy định tương tự.

Giá Cao Không Cứu Được Việc Mất Thị Trường

Hiện nay, giá cao su thế giới đang có dấu hiệu phục hồi, nhưng nếu doanh nghiệp không thể vào được thị trường EU – một sân chơi trị giá 627 triệu USD mỗi năm – thì mọi cơ hội giá cao cũng trở nên vô nghĩa.

Việc đánh giá lại chuỗi cung ứng, số hóa vùng nguyên liệu, đào tạo tiểu điền… cần thực hiện ngay từ bây giờ – không thể chờ đến năm 2026.

Kết Luận

Quy định EUDR của EU là một bước ngoặt lớn với ngành cao su Việt Nam. Đây không chỉ là vấn đề tuân thủ – mà là cơ hội tái cấu trúc ngành theo hướng bền vững, minh bạch và nâng cao giá trị thực sự.

Nếu tận dụng tốt, Việt Nam có thể giữ vững vị thế xuất khẩu, thậm chí dẫn đầu khu vực về chuỗi cung ứng cao su sạch. Ngược lại, nếu chậm thay đổi, ngành sẽ đối mặt nguy cơ bị “gạt ra rìa” khỏi các thị trường khó tính nhất thế giới.