Cà Phê Việt: Tăng Trưởng Mạnh, Thách Thức Lớn

Trong 6 tháng đầu năm 2025, ngành cà phê Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng ngoạn mục, bất chấp sản lượng chỉ tăng nhẹ. Giá xuất khẩu bình quân tăng vọt đã đưa kim ngạch lên tới 5,4 tỷ USD – tăng hơn 66% so với cùng kỳ. Đây không chỉ là kết quả từ nhu cầu phục hồi toàn cầu, mà còn nhờ định hướng phát triển sản phẩm có giá trị cao, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Tuy nhiên, để giữ được "vị thế ngọt ngào" này trong dài hạn, ngành cà phê Việt vẫn cần đối mặt và vượt qua một loạt thách thức mang tính cấu trúc – từ cạnh tranh quốc tế đến tiêu chuẩn thị trường và xu hướng tiêu dùng mới.

1. Cà Phê Việt Nam Đang Ở Đâu Trên Bản Đồ Thế Giới?

Việt Nam hiện là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chiếm hơn 15% thị phần toàn cầu, chủ yếu là Robusta thô. Cà phê Việt được tiêu thụ tại hơn 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, với các thị trường lớn như:

• Liên minh châu Âu (EU): Đức, Bỉ, Hà Lan
• Hoa Kỳ
• Châu Á: Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc
• Bắc Phi – Trung Đông: Algeria, Ai Cập, UAE

Tuy nhiên, phần lớn sản phẩm vẫn nằm ở dạng nguyên liệu sơ chế, giá trị gia tăng thấp, dễ bị tổn thương khi thị trường biến động hoặc cạnh tranh bằng thương hiệu và chất lượng gia tăng.

2. Cơ Hội Lớn Nhờ FTA & Nhu Cầu Cà Phê Chất Lượng

FTA – Cánh cửa mở rộng thị phần

Các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, UKVFTA, CPTPP, RCEP đang mang lại lợi thế lớn cho Việt Nam:

• Giảm hoặc miễn thuế nhập khẩu cà phê tại EU, Anh, Canada, Nhật Bản…
• Ưu tiên thị trường đối với sản phẩm đạt tiêu chuẩn bền vững, có truy xuất nguồn gốc
• Tăng độ tin cậy về chuỗi cung ứng – yếu tố quan trọng sau COVID-19

Xu hướng tiêu dùng cà phê đang thay đổi

Người tiêu dùng toàn cầu ngày càng quan tâm đến:

• Chất lượng cao và hương vị ổn định
• Truy xuất nguồn gốc minh bạch
• Chứng chỉ môi trường – xã hội – quản trị (ESG) như FairTrade, Rainforest, UTZ, 4C
• Sản phẩm chế biến sâu: cà phê hòa tan cao cấp, rang xay, cold brew, capsule...

Đây chính là cơ hội để cà phê Việt chuyển mình – từ một quốc gia xuất khẩu nguyên liệu giá rẻ sang nhà cung cấp sản phẩm cà phê có giá trị cao và thương hiệu riêng.

3. Bài Toán Chiến Lược: Làm Gì Để Không Bị Bỏ Lại Phía Sau?

Với doanh nghiệp xuất khẩu

• Chuyển từ bán nguyên liệu sang chế biến sâu
  → Hướng tới cà phê hòa tan, rang xay đóng gói, capsule, cà phê đặc sản
• Đầu tư vào công nghệ chế biến, hệ thống truy xuất nguồn gốc, và chứng chỉ quốc tế
  → Giúp tăng độ tin cậy với nhà nhập khẩu cao cấp
• Tận dụng FTA để mở rộng thị phần
  → Lên kế hoạch logistics và kênh phân phối phù hợp từng khu vực
• Tham gia các sàn thương mại quốc tế hoặc chuỗi cung ứng trực tiếp
  → Giúp chủ động định giá thay vì bị ép giá qua trung gian

Với hợp tác xã và nông hộ

• Chuyển đổi sang mô hình canh tác bền vững – tiết kiệm nước, giảm phân hóa học
• Chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế như 4C, Rainforest, UTZ để dễ bán vào thị trường khó tính
• Tạo vùng nguyên liệu tập trung, có kiểm soát đầu ra – đầu vào

Với nhà đầu tư hàng hóa phái sinh

• Theo dõi kỹ các yếu tố sau để quyết định vị thế:
  • Dự báo sản lượng Brazil, Việt Nam
  • Tồn kho ICE & giá cước logistics
  • USD Index và chính sách thương mại Mỹ
• Chiến lược đầu tư gợi ý:
  • Trung hạn: Ưu tiên gom vị thế LONG khi thị trường điều chỉnh về vùng hỗ trợ
  • Dài hạn: Đầu tư vào các doanh nghiệp sản xuất – xuất khẩu có chiến lược ESG rõ ràng

4. Cảnh Báo: Giá Cao Không Phải Là Lợi Thế Dài Hạn

Nửa đầu 2025, giá cà phê cao giúp tăng trưởng kim ngạch mạnh, nhưng không thể dựa vào giá để phát triển bền vững. Một số rủi ro cần theo dõi sát:

• Mỹ xem xét áp thuế nhập khẩu cà phê từ Việt Nam
• Cạnh tranh từ Brazil, Colombia, Ethiopia khi họ cũng nâng cao chất lượng sản phẩm
• Khí hậu biến đổi khiến mùa vụ thất thường, ảnh hưởng đến sản lượng và chất lượng

Do đó, cần chuẩn bị kịch bản đối phó:
→ Chủ động nâng giá trị sản phẩm
→ Phân bổ thị trường xuất khẩu hợp lý
→ Phòng vệ rủi ro tỷ giá và giá hàng hóa nếu xuất khẩu lớn

Kết Luận

Ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước thời điểm bản lề: chuyển hóa từ “cà phê giá rẻ” sang “cà phê có thương hiệu, bền vững và có giá trị cao”. Nửa đầu năm 2025 là một minh chứng rằng cơ hội rất lớn – nhưng nếu không có chiến lược dài hạn, thành tựu ấy có thể chỉ là khoảnh khắc ngắn ngủi.

Đầu tư cho thương hiệu, chuỗi giá trị và chất lượng là con đường duy nhất để cà phê Việt giữ được vị trí vững chắc trong thập kỷ tới.