Công cụ phái sinh là gì? Có bao nhiêu công cụ phái sinh hiện nay?

Thị trường phái sinh ngày càng thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư bởi tiềm năng sinh lời cao cùng tính thanh khoản vượt trội. Tuy nhiên, để thành công trong thị trường đầy biến động này, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức chuyên môn. Trong bài viết sau, AnfinX sẽ giới thiệu về công cụ phái sinh, một thuật ngữ cơ bản trong lĩnh vực này.

Công cụ phái sinh là gì?

Công cụ phái sinh là các hợp đồng tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở, có thể là cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hàng hóa hoặc chỉ số thị trường. Nói cách khác, giá trị của công cụ phái sinh "bắt nguồn" từ giá trị của tài sản cơ sở.

Giao dịch phái sinh là gì?

Giao dịch phái sinh là hoạt động mua bán các hợp đồng phái sinh trên thị trường tài chính. Hợp đồng phái sinh là một thỏa thuận pháp lý giữa hai hoặc nhiều bên, trong đó quy định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan đến việc thanh toán hoặc chuyển giao một tài sản cơ sở (có thể là cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa, chỉ số, v.v.) với giá đã được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.

Xem thêm: "Giao dịch phái sinh là gì? Cách chơi phái sinh hiệu quả"

Sự khác biệt giữa cổ phiếu, trái phiếu và các công cụ phái sinh

Lợi ích của công cụ tài chính phái sinh là gì?

Công cụ tài chính phái sinh mang lại nhiều lợi ích cho các nhà đầu tư và thị trường tài chính, bao gồm:

• Lợi thế chênh lệch giá: Giao dịch chênh lệch giá là chiến lược mua một tài sản ở mức giá thấp ở một thị trường và bán nó ở mức giá cao ở một thị trường khác, tạo ra cơ hội lợi nhuận từ sự khác biệt về giá cả.

• Bảo vệ chống lại biến động thị trường: Các công cụ phái sinh cho phép người giao dịch bảo vệ mình trước sự biến động của thị trường, giảm thiểu rủi ro và bảo vệ lợi ích của họ.

• Thặng dư quỹ: Cung cấp cơ hội cho các nhà đầu tư tận dụng các biến động giá mà không cần phải sở hữu thực sự tài sản cơ bản, cho phép họ tham gia vào thị trường với mức độ rủi ro được kiểm soát.

• Quản lý rủi ro: Thị trường phái sinh giúp quản lý rủi ro bằng cách tận dụng sự ảnh hưởng của trị giá trao ngay của tài sản cơ sở, có thể được dùng để tăng hoặc giảm rủi ro khi sở hữu các tài sản cơ sở đó.

• Cung cấp chỉ báo giá: Giá cả trong các thị trường phái sinh sẽ là thước đo phản ánh kỳ vọng của các thành viên tham gia thị trường về tương lai, ảnh hưởng và có khả năng điều hướng giá của tài sản cơ sở đến mức giá tương lai.

Những lợi ích này giúp thị trường tài chính hoạt động hiệu quả hơn và cung cấp các công cụ mạnh mẽ cho các nhà đầu tư trong việc quản lý danh mục đầu tư của họ.

Những ai thường sử dụng công cụ phái sinh?

Công cụ phái sinh thường được sử dụng bởi các nhóm sau đây:

• Người phòng hộ (Hedgers): Những cá nhân hoặc tổ chức muốn giảm thiểu rủi ro liên quan đến biến động giá của tài sản cơ sở. Họ sử dụng công cụ phái sinh để bảo vệ danh mục đầu tư hoặc hoạt động kinh doanh của mình khỏi những biến động không lường trước được.

• Nhà đầu cơ (Speculators): Những người này tham gia vào thị trường phái sinh với mục đích kiếm lợi nhuận từ sự biến động giá của tài sản cơ sở. Họ chấp nhận rủi ro cao hơn để có cơ hội thu được lợi nhuận lớn.

• Nhà đầu tư tự doanh (Arbitrageurs): Họ tìm kiếm lợi nhuận từ sự chênh lệch giá giữa các thị trường khác nhau hoặc giữa các loại công cụ tài chính khác nhau, mà không chịu rủi ro lớn.

• Nhà tạo lập thị trường (Market Makers): Các tổ chức hoặc cá nhân cung cấp tính thanh khoản cho thị trường bằng cách sẵn sàng mua hoặc bán công cụ phái sinh tại bất kỳ thời điểm nào.

Các loại hợp đồng phái sinh khác nhau

Các loại hợp đồng phái sinh phổ biến bao gồm:

• Hợp đồng tương lai (Futures): Đây là hợp đồng chuẩn hóa mà theo đó, các bên tham gia đồng ý mua hoặc bán một lượng hàng hóa hoặc tài sản tài chính nhất định vào một thời điểm xác định trong tương lai với mức giá đã thỏa thuận từ trước.

• Hợp đồng kỳ hạn (Forwards): Tương tự như hợp đồng tương lai nhưng thường không được chuẩn hóa và giao dịch ngoài sàn giao dịch. Các bên tham gia tự thỏa thuận các điều khoản của hợp đồng.

• Hợp đồng quyền chọn (Options): Cho người mua quyền, nhưng không phải nghĩa vụ, mua hoặc bán tài sản cơ sở theo một mức giá xác định trong một khoảng thời gian nhất định.

• Hợp đồng hoán đổi (Swaps): Là hợp đồng mà hai bên đồng ý trao đổi các dòng tiền tương lai dựa trên một số lượng tài sản cơ sở nhất định. Ví dụ phổ biến là hoán đổi lãi suất, nơi một bên trả lãi suất cố định và nhận lãi suất thả nổi, hoặc ngược lại.

Mỗi loại hợp đồng này đều có những đặc điểm và mục đích sử dụng riêng, phù hợp với nhu cầu khác nhau của các nhà đầu tư và doanh nghiệp trong việc quản lý rủi ro và đầu tư.

Công cụ phái sinh ở Việt Nam hiện nay

Thị trường phái sinh hàng hóa ở Việt Nam đang phát triển và cung cấp nhiều công cụ cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp. Dưới đây là một số thông tin về thị trường và các công cụ phái sinh hàng hóa hiện có.

Sàn Giao Dịch Hàng Hóa Phái Sinh Việt Nam (MXV): Đây là sàn giao dịch hàng hóa tập trung quy mô cấp quốc gia đầu tiên tại Việt Nam, được quản lý trực tiếp bởi Bộ Công Thương. MXV cung cấp hệ thống giao dịch tiêu chuẩn quốc tế và các công cụ bảo hiểm rủi ro về giá nguyên liệu đầu vào.

Các loại công cụ phái sinh tại MXV:

• Hợp đồng tương lai (Futures).

• Hợp đồng quyền chọn (Options).

• Hợp đồng kỳ hạn (Forwards).

• Hợp đồng hoán đổi (Swaps).

Danh mục sản phẩm hàng hóa phái sinh:

• Nông Sản: Lúa mì, đậu tương, ngô, và các sản phẩm khác.

• Nguyên Liệu Công Nghiệp: Cao su, đường, bông, và các sản phẩm khác.

Thị trường phái sinh không chỉ giúp các nhà đầu tư phòng vệ rủi ro mà còn góp phần thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt là ngành nông nghiệp. 

Thị trường phái sinh tiềm ẩn nhiều cơ hội sinh lời hấp dẫn, nhưng cũng đi kèm với nhiều rủi ro. Việc sử dụng hiệu quả các công cụ phái sinh sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt, tối ưu hóa lợi nhuận và hạn chế rủi ro. Hy vọng những chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp ích cho hành trình chinh phục thị trường phái sinh của bạn.